Boyun Ağrısı

Hastanelere ağrı nedeniyle başvuran hastaların dörtte biri boyun, baş, sırt ve kol ağrısından yakınmaktadır. Yaşam süresince en çok duyulan ağrılardan biridir. Boyunun basitçe ağrılı kasılması 25-30 yaşları arasında çalışan kişilerin % 25′inde, 45 yaşın üzerindekilerde ise % 50′sinde görülür. Birkaç gün sürer ve hiçbir tedavi uygulanmasa da kendiliğinden iyileşir. Brakial nevralji (omuz ve kola yayılan ağrı) dediğimiz durum ise ağrılı boyun kasılmasından sonra olur. Yaş ilerledikçe hastalığa sık rastlanır, çalışan kişilerin % 50′sinde hayatları süresince en az bir defa mutlak boyun ağrısı olur.
Normal boyun hareketi, eklem ve kemiklere, omurilik ve ondan çıkan sınırıere, omurıar arası deliklere (intervertebrai foramen), kaslar, bağlar, kirişler ve fasya, sempatik sinir sistemi ile bütün bu yapıları besleyen damarlara zarar vermeden yapılır. Boyundaki bu yapıların pek çoğundaki ufak değişiklikler ağrının ortaya çıkmasına neden olur.
Ağrı genelde iki yapıdan kaynaklanır:
— Boyun omurlarındaki bozukluklar ve hastalıklar
— Boyun omurları dışında olanlar
Birinci gruptaki hastalıkları bölgelere göre sıralarsak:
1— Boyun omurgası bozuklukları
— Disk hastalıkları
— Spondilosis
— Kaza sonucu oluşan omurlar arası eklemlerde kaymalar, omurgada kırık ve çıkıklar
— Romatold artirit ve spondilitis ankilopoetika
—Tüberküloz, malta humması, stafilakok gibi enfeksiyon hastalıkları
2— Omurilik bozuklukları.
— Tümör
— Sirengomlyeli
— Sinir kökünü saran zarın sertleşmesi
ikinci gruptaki hastalıkların belli başlıları ise şöyledir:
1— Diğer sinir kökü bozuklukları.
— Akciğerin üst lobundaki tümörle olan bası
— Zona zoster
— Nöralojik amyotrofş
2— Boyundan çıkan ve kola inen sinirlerin hastalığı.
— Büyümüş bir lenf guddesi veya tümörle bası
— Sinirin doğuştan fazla bir kaburga kemiği ile veya yumuşak doku ile basısı, skalenus antikus adlı kasın romatizmal şişmesi, duruş bozukluğu sonucu düşük omuz kavşağı nedeniyle sinire bası. Bütün bu grup, tora-sik outlet sendromu olarak isimlendirilir.
3— Omuz bölgesindeki hastalıklar.
4— Karpal tünel sendromu. Median sinirin el bileğinde yumuşak doku içinde sıkışması.
5— İç organlardan yayılan ağrılar, özellikle kalp ve koroner hastalıkları, akciğer tümör ve iltihapları, karın ve göğüs boşluğunu birbirinden . ayıran diyafram kasları hastalıkları, safrakesesi, mide ülseri, pankreas, yemek borusu spazm, tümör, hiatus hernisi (fıtık) gibi hastalıklar.
6— Bu çevredeki kaslarda fibrozitis, myofibrozitis diye adlandırdığımız yumuşak doku hastalıkları.
7— Nedeni belli olmayan ani boyun tutulmatarı.
Boyunda ağrı yapan hastalıkları sıralarken oluş nedenine göre iki büyük gruba ayırmalıyız:
1— Mekanik nedenlerle oluşanlar:
— Omurlar arası (intervertebral) eklemlerde bozulma
— Diskin yerinden oynaması (prolapsus)
— Spondilosis
— Apofizer eklemlerin osteoartrozu
— Omurganın (vvhlplash) denilen kamçı ipi tarzfhda zedelenmesi
— Torasik outlet sendromu
2— Mekanik olmayan nedenlerle oluşanlar:
— Romatoid artrik
— Spondîlitis ankilopoetika
— Tümörler
— Enfeksiyonlar
— Kırık ve çıkıklar
Spondilosis, boyun eklemlerinin osteoartrozu ile omurlar arası diskin dejenerasyonu ve sonuçta ortaya çıkan nörolojik bozuklukların tümünü kapsayan bir sendromaur. Bulguları sıralayalım:
1— Kök basıları – Radikülopatiler
2— omur ilik basıları – Miyelopatiler
3— vertebro-basiler yetmezlik sendromu.
1— Kök basısı tek veya iki taraflı olabilir. Boyundaki 5,6,7 ve 8′inci sinirlerin ya omurgada veya köprücük kemiği altındaki bölgede tahriş veya bası sonucu kol ve parmaklara yayılan ağrılar ortaya çıkar. Bunlar akut (anî), subakut veya kronik (süreğen) olurlar. Akut olanlar çoğunlukla kaza, zedelenme, spor sonucu diskin yerinden oynaması ile ortaya çıkar, birkaç gün sürer ve genç kişilerde görülür. Subakut olanlar çocuklukta düşen, kaza geçiren kişiler orta yaşa gelince biraz yorulma veya meslek nedeniyle boyunlarını zorlarlarsa veya bir iltihabi neden varsa ağrılar başlar. Semptomlar genelde 6 haftaya kadar sürebilir. Kronik radikülopatiler orta veya ileri yaştaki kişilerde akut ağrıdan sonra sinsice oluşan tablodur. Kemik ve bağ dokularında yaş nedeniyle oluşan osteo-artrozik değişiklikler mevcut olup zaman zaman gelen boyun ve kol ağrıları daha çok alışık olmadıkları ağır bir işten sonra görülür. Ev kadınları ve bahçe işleri ile uğraşanlarda sıklıkla rastlanır, sinir kökü basısı olan böyle hastalarda bası hangi seviyede ise ona ait bölgede ağrı, duyu değişiklikleri, kas atrofileri (erimeleri), kas spazmları, reflekslerin azalması veya kaybolması görülür. Ağrı kaza veya zorlamadan birkaç dakika veya birkaç saat sonra başlar, birkaç gün içinde şiddetlenir. Bir sızlama olup sinir yolu üzerinde yayılır. Her sinir üzerini örten deri, kemik, eklem, kas ve damarlara da ağrı duyarlığı yaydığından tek bir sinir kökü etkilendiği zaman bile ağrı geniş olarak yayılır. Boyun ve kol ağrısı yanında kürek kemiği çevresinde ağrı yoksa, sinirin omurlar arası foramen çıkışında ve arka dallardan sonra hastalandığı kabul edilir. Bu bölgede de ağrı varsa 6-8 kökünde tahriş var demektir. 5,6,7 sinir kökü tutulmalarında boyun ağrısı göğüs duvarına ve kola yayılarak parestezi dediğimiz uyuşukluk ve karıncalanmalar görülür. Kolda güçsüzlük olabilir. Bu du-rom motor köklerin de tutulduğunu gösterir.

Bu grup radikülopatiler arasında ikinci spinal sinirin (Arnold siniri) arka dalının osteöf itlerle basıya uğraması sonucu ense üst kısmında (oksiput) yerleşen baş ağrılarına oksipital nevralji diyoruz. Başlangıçta ağrı seyrek ise de sonraları devamlı bir hal alır, kafa kaidesinden bazen kulak arkasına yayılır. Tek taraflı olabilir, sabahları çok şiddetlidir, günün geç saatlerinde ya devam eder ya da azalıp kaybolabilir. C3 ve C4 sinirlerinin arka dallarının basıya uğramasında ise boyun ve sırta yayılan ağrılar ve torti-kolis (boynun bir tarafa dönüşü) oluşur. Baş ağrısı sırasında baş dönmesi ve bulantı oluşu da bu hastalığın belirtilerindendir.
2— omur ilik basıları – Miyelopatiler
Omur ilik basılarında omur iliğin o bölgesini ilgilendiren kısımlarda 2. nörona alt kas atrofisi, hissizlik ve ağrı görülür, bu bölgenin altında kalan bacak ve kolda 1. motor nörona ait nörolojik bulgu ile birlikte derin duyu bozuklukları izlenebilir. Ağrısız, yavaş gelişen şekilde hastanın yürüyüşünde güçlük vardır. Muayenede her iki bacağı tutan motor nöron olayı vardır. El ve ayaklarda uyuşma, ayakta iğnelenme hissi, zamanla kuadriparezi dediğimiz her iki kol ve bacağın hafif felci oluşur. Hareket bozukluklarının bacaklarda bulunmasına karşılık duyu bozuklukları kollarda sık olur. üçte birinde mesane bozuklukları da görülebilir. Tanı ml-yelografi (radyoopalc madde verilerek yapılan film) ile konur.
3— vertebro-basiler yetmezlik
Baş dönmesi (vertigo), baş ağrıları, kulak çınlamaları, görme bozuklukları, geçici sağırlık, yutma güçlüğü (disfaji), ataksi, konuşma bozukluğu (dizartri) gibi klinik belirtilerle ortaya çıkar. Damarların boyun bölgesinde kemik dokusuna yakınlığı nedeniyle, osteoartrozlk değişiklikler ve disk dejenerasyonu sonucu oluşan büyük osteof itle/ (uzantılar) ile meydana gelen bası sonucunda vertebro-basiler alandabir kansızlık (iskemi) ve suladığı alanda bazı nörolojik olaylar oluşur. Düşme, yere yıkılma nöbetleri, tek veya iki taraflı kol ve bacak kasları atrofisi ile birlikte karıncalanma ve his kusuru görülür.
Tedavi prensipleri: Tedavide üç esas gaye vardır. Hastanın ağrılarının azalarak rahatlaması, hastalığın ilerlemesine engel olacak önlemlerin alınması, fonksiyon bozkuluklarının düzeltilmesi veya en aza indirilmesi. Her hastada hastalığın şekline göre ayrı uygulama ve en az birkaç tedavi vöntemi birlikte uygulanmasında yarar vardır. Tedavi genelde özetlersek beş ana prensip içindedir:
1— Koruyucu
2— istirahat
3— ilaç
4— Fizik tedavi
5— Cerrahi tedavi.
1— Hastaya boynu düz durduğu zamanlarda omurlar arası kanalların en geniş durumda olması nedeniyle yararlı olacağı söylenir. Günlük işlerini yaparken boynunu her yönde aşırı oynatmaması, otomobil kullanırken fazla geri manevralar yapmaması, ağır yük taşımaması, itmemesi ve çekmemesi tavsiye edilir.
2— Ağır ve akut olgularda evde veya hastanede yatak istirahatı büyük yarar sağlar. Kronik durumlarda istirahat birkaç hafta sürmelidir. Sinirsel gerilimleri de bu arada azaltmak yararlıdır.
3— ilaçla tedavi: iltihabı, ağrı ve kas spazmını azaltan, ödemi kaldıran çeşitli ilaçlar kullanılabilir. Genelde en sık kullanılan ilaç aspirindir. Antienflamatuar olarak indometasin, kortikosteroidler gibi ilaçlardan yararlanılır. Kas gevşeticiler ve sedatlf ler eklenebilir. Kas spazmı olan ağrılı noktalara lokal enjeksiyonlar uygulanır. Ayrıca etil klorid spreyleri de birkaç sefer deri üzerine uygulanabilir.
4— Fizik tedavi: ısı veren araçlar, uygulanan bölgede kan damarlarında vazodilatasyon (genişleme) ve kaslarda gevşeme temin ederek beslenmeyi artırırlar. Derideki sinir uçlarına etki ederek ağrıyı kestikleri gibi terlemeyi arttırarak kasta oluşan zararlı maddelerinin atımını sağlarlar. Sıcak kopmresörler, termoforlar, elektrik yastıkları, infraruj-lar, rutubetli sıcak paketler, kısa ve mikro dalga dîatermi, ultrason ısı veren aletlerdir. Ayrıca yine ısı vermeyen fakat ağrıyı azaltan alçak frekanslı elektrik akımları da kullanılır.
Traksiyon: Traksiyon insan vücudu gibi dayanıklılık bakımından homojen olmayan bir yapıya uygulandığından en fazla gerilme en zayıf kısımlarında meydana gelir ki bu kısım boyun bölgesidir. Traksiyonun genel olarak üç gayesi vardır:
1— Hareketi ortadan kaldırarak hasta bölgeyi istirahata koymak.
2— Kas ve bağları germek, kas spazmını ortadan kaldırmak.
3— Yeteri kadar büyük bir kuvvet uygulanarak eklem yüzeyleri arasında mesafeyi artırmak.
Hasta yatar veya oturur. Elle ve aletle yapılabilir Süre ve uygulanan ağırlık hekime, olguya, hastalığın şekline göre değişir. ısı veya soğuk uygulamasından sonra kas spazmı kalkınca traksiyon yapılmalıdır. 8-10 kg.lık ağırlıklı yapılan çekimin omurgayı çekerek disk yüksekliği ve foramen Ölçüsünde genişleme yaptığı bilimsel yöntemlerle saptanmıştır.
Manipulasyon: çeşitli kişilerin tarif ettiği elle uygulanan bir yöntemdir, dır. Her gün veya haftada 3 gün 3 hafta süre ile uygulanır. Akut vakalar da, boyunda genel olarak gerginlik, tutukluk varsa yarar sağlar. Kontren-dikasyonları yüzünden bilmeyen kişiler tarafından yapılmamalıdır.

İmmobilîzasyon (Hareketsiz bırakma): Boynu hareketsiz tutacak yakalar, ağrı çok şiddetli, akut durumlarda, servikal miyelopati, romatoid artrit, sinir köklü, damar veya omuriliğe bası varsa tek başına veya fraksiyon tedavisi ile birlikte kullanılır. Yakalıkla tespit en çok 6-8 hafta sürer. Şikâyetler geçince yavaş yavaş çıkarılıp egzersizlere geçilir.

Egzersizler: Boyun hareketini sağlayıcı, omuzları yukarı kaldırıcı, kasları kuvvetlendirici olarak üç grupta verilir. Boyunda izometrik egzersizler kadar dirence karşı yapılan hareketler de faydalıdır. Akut durumlarda zorlu ve ani hareketlerden kaçınmalı, ağrılar geçtikten sonra başlanmalıdır. Süresi aylar sürebilir, günde en az sabah akşam iki defa ve sayısı yavaş yavaş artırılarak yapılmalıdır.

Masaj: özellikle kasılı kaslar üzerine olan masajın gevşetici etkisinden yararlanılır.
Özel yastıklar: Bölgenin postür (duruş)’ünü uygun şekilde tutmasına yardım eder. 20 cm. çapında, 40 cm. uzunlunğunda rulo şeklinde kuş-tüyü yastık en uygun olanıdır.
5—cerrahi girişim: Ancak tedaviye Cevap vermeyen, ilerlemiş ve belirli derecede omurilik basısı olan hastalarda düşünülmelidir. Ameliyatın gayesi sinir kökünün dekompresyonu için omurlar arası kanalın arka duvarını kaldırmaktır. Akut nemi diskal olgularında disk materyalinin ön yoldan çıkarıldıktan sonra tespit için omurların birleştirilmesi en çok kullanılan yöntemdir (füzyon). Miyelopatisi olan hastalarda sakatlığa götürecek ve geri dönüşmeyecek bazı belirtiler başlıyorsa ameliyat dikkatli bir araştırmadan sonra yapılmalıdır (laminektomi). Osteo-f it veya komşu apof izer eklemin bir kısmını çıkararak omurlar arası deliği genişletmeye foraminek tomî denir.
bu genel tedaviye bakıştan sonra kısaca en sık görülen hastalıklarda ağrı şekli ile tedavisine değinelim.
Omurlar arası eklemlerde bozulma: Ani boyun ağrısı ile kas spazmı sonucu baş bazen bir yana doğru dönmüştür. Hareket bazı yönlerde çok ağrılı olup hiç yapılamaz, bazı yönlerde ise normaldir. Ağrı tek taraflı ve yaygın olup kürek kemiği üzerine doğru iner Ağrı kesici ilaç, bölgesel hafif ısı uygulama ve boyunu bir yakalıkla tespit etmek birkaç gün içinde iyilik sağlar.
Diskin yerinden oynaması (prolapsus): Disk lezyonları daha çok orta yaşlarda görülür. Ağır bir bavulu yukarı yerleştirme gibi bir hareketten sonra boyunda ağrı ve tutukluk başlayarak birkaç gün sonra kola vurur ve parmaklarda uyuşukluk ortaya çıkar. Sinir muayefiesi sonunda hangi seviyedeki sinir kökünün hastalandığı ortaya çıkar. En uygun tedavi fraksiyondur. Ağır olgularda hastane veya evde devamlı traksiyon en etkili tedavi yöntemidir. Koluyla ağır yük taşıyan veya makine kullanan kişilere bir süre istirahat gerekir. Kuvvetli ağrı kesici ile geceleri yakalık kullanmada yarar vardır.
Apofizer eklemlerin osteoartrozu: Aşırı kullanma veya küçük bir zedelenme sonucu eklem şişer ve ağrı oluşur. Antienflamatvar ilaçlar, hafif egzersiz ve yaka ile tespit yarar sağlar. Eklem kapsülüne lokal enjeksiyonlar yapılır.
Omurganın (Whiplash) denilen kamçı İpi tarzında zedelenmesi: Otomobilde giderken kaza sonucu boyunun aniden öne ve sonra arkaya sarsılması ile kas ve bağlardaki küçük sinir liflerinin zedelenmesi sonucu aylar süren ağrılar oluşur. Kaza anında boyun kaslarında hafif bir gerginlik hissedilir. Fakat birkaç gün sonra kaslarda elle dokununca ağrı yanında aşırı hareket esnasında da ağrı olur. Bazen bu şikâyetler aylar hatta yıllar sürer. Hastada daha evvel oluşmuş osteoartroz veya spondiiosis varsa fizik tedavi ve hafif masaj ile egzersiz yarar sağlar.
Torasik outlet sendromu: Bir veya iki kola yayılan ağrı, elde son iki parmakta uyuşukluk, hatta bazen köprücük kemiği arasında damara bası sonucu dolaşım bozukluğu, subklavian vena tıkanmışsa ele ödem, arter tıkanmışsa solukluk veya morarma olur. Omuzu yukarı kaldırarak yapılan egzersizler ile ağır yük taşımama, ağır palto giymeme gibi tavsiyelerde bulunulur. Damarla ilgili sorunlar varsa gerekirse cerrahi girişime başvurulur.
Boyun ağrıları nedenlerinin çok değişik olmasından dolayı derinlemesine araştırılmalı ve en uygun tedavi uygulanmalıdır.