|
FARENJİT
Farenjit, boğazda farenks adı verilen kısmın iltihabıdır. Farenks, burun ve ağız boşluğunun arka tarafındadır. Burun arkasındaki kısmına nasofarenks adı verilir. Ağız boşluğunun arkasındaki kısma ise orofarenks adı verilir. Farenjit deyince orofarenksin iltihabı akla gelir.
Eğer farenjit yeni oluşmuşsa buna akut farenjit denilir. Ancak uzun süredir var ve hastada çok şiddetli olmayan şikâyetler ortaya çıkarıyorsa kronik farenjit adı verilir.
Sebebi:
Akut farenjit genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarının bir parçası olarak görülür ve sebebi çoğunlukla virüslerdir. Bazen bakteriler de bu hastalığa yol açabilirler. Bazı kimyasal maddelerin veya tahriş edici maddelerin de farenkse teması ile akut farenjit gelişebilir. Kronik farenjitte ise yine virüsler rol oynamasına rağmen genellikle tahriş edici bir faktör vardır. Bunlar arasındabelangrijkste sigara içilmesi, alkol kullanılması, alerji, geniz akıntısı, kuru ve kirli hava, burun tıkanıklığı yapan faktörler, reflü, aşırı sıcak veya soğuk besinler, boğaz temizleme refleksinin aşırı olması, diş ve bademcik iltihapları, geniz eti sayılabilir.
Belirtileri:
Akut farenjit'te hastanın şikâyetleri daha belirgindir. Boğaz ağrısı, yutkunma zorluğu, boğazda kuruluk, yanma veya kaşınma hissi, ateş, öksürük gibi şikâyetler olur. Boyunda beze, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, baş ağrısı, halsizlik-kırgınlık, ses kısıklığı gibi şikâyetlerde görülebilir. Kronik farenjitte ise ateş, halsizlik ve kırgınlık gibi şikâyetler pek görülmez. Boğaz ile ilgili şikâyetler daha hafiftir. Boğazda kuruluk hissi, gıcık, yanma, kuruluk, yabancı cisim hissi, takılma, hafif yutkunma zorluğu gibi şikâyetler olur. Gıcık öksürüğü şeklinde bir öksürük de eşlik edebilir. Hastalar boğazını temizleyerek rahatlayacakları hissine kapılırlar ve sürekli temizleme hareketi yaparlar. Ancak bu çoğu zaman boğazı daha fazla tahriş eder.
Tedavi:
Akut farenjite virüslerin neden olduğu düşünüldüğünde antibiyotik verilmesi gerekli değildir. Ancak sıklıkla virüslerin yaptığı iltihaba bakterilerde eklendiğinden antibiyotikler hastalığın iyileşme süresini kısaltmaktadırlar. Antibiyotiklerin yanısıra, ağrı kesici-ateş düşürücü ilaçlar, alerji düşünülen hastalarda antihistaminikler, burun açıcı spreyler, öksürük kesiciler ve ağız gargaraları kullanılabilir. Kronik farenjitin ise tedavisi oldukça zordur ve çoğu zaman tam olarak ortadan kaldırılamaz. Tedaviyi belirlemek için kronik farenjiti tetikleyen başka bir faktör olup olmadığına bakılmalıdır. Eğer bulunursa önce onun tedavisi gerekir. Alerji, burun kemiğinde eğrilik veya burunda vlees, sinüzit, reflü gibi hastalıklar tedavi edilmelidir. Antibiyotikler genellikle faydasızdır. Gargaralar sıkça kullanılırlar. Bazen mideden asit kaçağını önleyici ilaçlar da verilebilir. Dikkat edilecek durumlar şöyle sıralanabilir:
- Yiyecek ve içecekleri aşırı sıcak ve soğuk tüketmemek
- Sigara ve alkol almamak
- Reflü düşünülen hastalarda akşam saatlerinde çay-kahve-alkol almamak ve mideyi aşırı doldurmamak
- Tozlu yerlerde bulunmamak
- Alerjiye neden olan faktörlerden uzak kalmak
- Boğazı temizlemeye çalışmamak
Uygun tedavi ve hastanın maksimum dikkati bile kronik farenjitin bulgularını ortadan kaldırmayabilir. Ancak bulgular hafifleyebilir veya geçici olarak kaybolabilir.
SES KISIKLIĞI
Sesteki çatallaşmalar, titreşimler, boğuk ses ve diğer tüm ses değişikliğine ses kısıklığı denir.
Ses kısıklığına sebep olabilecek hastalıklar arasında şunlar sayılabilir:
- Larenjit
- Nodül, kist veya polip gibi iyi huylu tümörler
- Akciğer hastalıkları
- Ses teli felci
- Geniz akıntısı
- Reflü
- Gırtlak ve çevresindeki dokuların tümörleri
- Boyuna gelen darbeler
- Psikolojik sebepler
- Şeker hastalığı veya sinir sistemi hastalıkları gibi vücudun diğer bölgeleriyle birlikte ses telini de tutan hastalıklar.
Tedavisi:
Ses kısıklığının tedavisi, ses kısıklığı yapan hastalığa göre değişir. Çünkü ses kısıklığı kendisi bir hastalık değil başka hastalıkların belirtisidir. Ses teli iltihabı genel olarak ilaç ile tedavi edilir. Nodül ve polip gibi hastalıklar ses eğitimi ile gerilemezse ameliyat ile tedavi edilmektedir. Ses teli felçleri bazen tümör gibi hastalıklara bazen de guatr ameliyatlarına bağlı olmaktadır. Eğer tümöre bağlıysa tümörün tedavisi gerekir. Guatr ameliyatı sırasında bazen ses teli siniri kesilebilir. Bu durumda bazı ameliyatlar yapılabilmektedir. Mideden asit kaçağı olan vakalarda hem ilaç tedavisi hem de hastanın alacağı bazı önlemler vardır. Eğer ses kısıklığı gırtlağın kötü huylu bir tümörüne bağlıysa hasta ameliyatla tedavi edilir. Bu ameliyatta tümörün yaygınlığına göre gırtlağın bir kısmı veya tamamı çıkarılır. Ses fonksiyonu bu ameliyattan mutlaka etkilenir. Konuşma için bazı yardımcı yöntemler gerekebilir.
Dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Sigara ve alkol kullanılmaması
- Sesin doğru tonda kullanılması
- Çok uzun süre konuşmaktan kaçınılması
- Diaframı kullanarak, gırtlak kaslarını çok yormadan konuşulması
- Bol su içilmesi
- Boğaz temizleme hareketini yapmaktan kaçınılması
- Reflüsü olan hastalar için akşam saatlerinde çay, kahve, kola, alkol alınmaması, mideyi dolduracak kadar yemek yenmemesi, yemek yiyip hemen yatılmaması, yüksek yastıkta yatılması
- Bulunduğu ortamın nemi ve ısısının uygun olması
Ameliyat:
Ses kısıklığı yapan hastalıklardan bazıları ameliyatla tedavi edilirler. Nodül, polip ve kistler ses eğitimi ile düzelmemiş ise veya boyutları büyükse ameliyatla alınabilirler. Tümörler çoğu zaman ameliyatla tedavi edilirler. Ses teli sinirlerinin felcinde de konuşmayı daha iyi hale getirmek için bazen ameliyatlar yapılmaktadır.
YUTMA GÜÇLÜĞÜ
Tanım:
Yutma güçlüğü, özellikle yaşlılarda olmak üzere bütün yaşlarda sık görülür. Sıvı ve katı gıdaların ağızdan mideye ulaşmasındaki zorluk bu durumu tarifler. Birçok sebebi vardır, çoğu önemli değildir ve geçicidir. Yutma güçlüğü, nadiren büyümekte olan bir tümör veya nörolojik bir hastalığın belirtisidir. Böyle bir durumda şikayetler mutlaka bir KBB hekimi tarafından değerlendirilmelidir.
Belirtiler:
- Salya akması
- Tükürüğü, katı ve sıvı gıdaları yutarken boğaz veya göğüste takılma hissi
- Boğaz ve göğüste rahatsızlık
- Boğazda yabancı cisim veya kitle hissi
- Yutma güçlüğü sebebi ile kilo kaybı ve yetersiz beslenme
- Sıvı ve katı gıdaların, yemek borusundan rahat geçmemelerinden dolayı, nefes borusuna kaçmaları ve öksürük ile boğulma hissi yaratmaları
Değerlendirme:
Yutma bozukluğu sürekli bir hâl almış ve sebep belirgin değilse, kulak, burun, boğaz uzmanı, hastalık hakkında hastanın şikayetlerini dinler ve muayene yapar. Bu muayenede ayna veya endoskoplar kullanılabilir. Gerekli görülürse, yemek borusu, mide ve on iki parmak bağırsağı incelemesi gastroenterologlar ile beraber yürütülür. Sindirim sisteminin baryumlu röntgen filmleri istenebilir.
Bir nörologla beraber, yutma bozukluğunun sinir sisteminden kaynaklanıp kaynaklanmadığının değerlendirilmesi gerekebilir.
Tedavisi:
- İlaç
- Yutma tedavisi
- Operasyon
Bu hastalıkların birçoğu ilaç ile tedavi edilebilir. Mide asit salgısını azaltan veya nötralize eden, kas gevşeten ilaçlar bunlardandır. Tedavi, sebebe göre düzenlenir.
Gastroözefajeal reflü, yemek ve yaşam alışkanlıklarının düzenlenmesi ile tedavi edilebilir.
- Sık sık ve az miktarda yumuşak yiyecek yemek
- Alkol ve kafein alımını kesmek
- Kilo ve stresi azaltmak
- Yatağa yatmadan en az 3 saat önce bir şey yememek
- Yatağınızın başını yükseltmek
Bunlar yardımcı olmazsa, yemek aralarında ve yatarken, antiasit ilaçlar fayda sağlayabilir.
Hastalara, "yemeği ağızlarına belli bir pozisyonda almak" ve "yutmak için vücutlarına daha kolay bir pozisyon vermek" öğretilebilir.
Bazı durumlarda cerrahi gerekebilir. Bir daralma veya yapışıklık mevcutsa, bu bölge genişletilebilir veya açılabilir. eğer bir kas çok gerginse, gerginliği azaltmak içi kesilmesi veya gevşetilmesi gerekebilir.
BADEMCİK VE GENİZ ETİ
Bademcik ve geniz eti, solunum ve sindirim sisteminin başlangıcında yerleşmişlerdir. Alınan yiyecek, içecek ve solunan hava ile ilk temasa geçen dokulardandır. Vücudun savunmasına yardımcı olurlar. Her doku gibi, fonksiyonlarını gördükleri ve kişiye zarar verecek duruma gelmedikleri sürece, faydalı yapılardır.
Bu görevleri, yaşamın ilk birkaç yılında gerçekleşir ve çocuğun ileriki yaşlarında önemi azalır.
Nasıl değerlendirilir:
- Hikaye
- Fizik muayene
- Bakteriyolojik kültür
- Grafiler
- Kan testleri
Burun ve boğazınızın muayenesinde, küçük aynalar veya endoskoplar kullanılabilir. Fizik muayene sırasında boyundaki lenf bezleri de değerlendirilir.
Bakteriyolojik boğaz kültürleri, belli durumlarda yararlıdır. Kültürün alınıp alınmayacağına boğazın durumu ve görüntüsüne göre karar verilir.
Direkt olarak geniz etinin görülemediği nadir durumlarda, grafiler yardımcı olabilir.
Nasıl Tedavi Edilir :
Bademcik ve geniz etinin akut iltihaplarında tedavi genellikle ilaçlarla yapılır. İlaç olarak De meest voorkomende antibiyotikler , ağrı kesiciler ve eğer alerjik faktörlerde düşünülüyorsa antihistaminiklerdir. Ciddi problemlere yol açmayan ve sık enfeksiyona yol açmayan bademcik ve geniz eti ilaçlarla tedavi edilmesine rağmen, bazen bademcik ve geniz etinin alınması gerekebilir.
- Yılda 7 defadan fazla ateşli bademcik enfeksiyonu geçirme
- Tonsillerde infeksiyon olmasada yutmayı zorlaştıracak kadar büyümesi
- Tonsil lenfoması veya tonsili tutan başka habis hastalıklar
- Adenoid dokusunun nefes almayı bozacak kadar büyümesi
- Orta kulak iltihabı ve işitme kaybına neden olması
- Sık sık sinüzit ve alt solunum yolu problemlerine neden olması
Cerrahi Ne zaman yapılabilir:
Ameliyat için kesin bir yaş yoktur. Hastaya verdiği zarara göre karar verilir. Sık kabul edilen durum tonsil ameliyatı için hastanın 3 yaşını doldurmasıdır. Adenoid alınması ise 1 yaşında dahi yapılabilir. Birçok kez çocuk büyüsün diye beklemek hastaya zararlı olabilmekte ve tedavi başarısını düşürmektedir.
UÇUK VE AFT
Birçok insan tekrarlayan ağız yaralarından şikayet eder. Bunların en sık karşılaşılanları "uçuk" ve "aft"lardır. Ağız içerisinde oldukları zaman birbirlerinden ayırmak zor olabilir. Bunların sebep ve tedavileri farklı olduğu için ayırt edilmeleri gerekir.
Uçuk:
Dudaklarda çıkan içi sıvı dolu kabarcıklardır. Nadir de olsa, ağız içerisinde, özellikle diş etleri ve sert damak üzerinde de görülebilirler. Uçuklar genelde ağrılıdırlar. Ağrı, uçuklar çıkmadan birkaç gün öncesinden başlayabilir. Uçuklar birkaç saat içerisinde patlayarak kabuklanırlar. 7 ile 10 gün içinde iyileşirler.
Sebepleri:
Herpes simpleks olarak adlandırılan bir virüs tarafından oluşturulurlar. Etkilenen kişilerde virüs beklemededir; stres, ateş, kaza, hormon değişiklikleri ve güneşe maruz kalma durumlarında aktif hâle geçer. Uçuklar tekrarladıklarında aynı yerde çıkmaya meyillidirler.
Nasıl Tedavi Edilir:
Uçuğun üzerinin virüse karşı üretilmiş bir merhem ile kapatılmasıdır. Semptomlar ortaya çıktıktan sonra henüz etkili bir tedavisi yoktur.
Aft:
Dil, yumuşak damak, dudak ve yanak içerisinde oluşan küçük, derin olmayan ülserlerdir. Oldukça ağrılıdırlar ve 5 ile 10 gün sürerler.
Sebepleri:
Stres, travma, bazı asitli yiyecek ve içecek alınması sonrasında oluşan savunma sistemindeki yetersizlikten kaynaklandığı düşünülmektedir.
Nasıl Tedavi Edilir:
Tedavi, sıkıntının giderilmesi ve üzerine enfeksiyon eklenmemesine yöneliktir. Üzerine uygulanan kortizon merhemler yardımcı olabilir.
Not: Ağız içinde iki haftadan fazla iyileşmeyen bir yara fark ederseniz mutlaka hekime başvurun.
LARENJİT
Tanım:
Larenks gırtlağın latince adıdır. Larenks'in herhangi bir sebeple iltihaplanmasına larenjit adı verilir.
Nasıl İltihaplanır:
Akut larenjitin en sık nedeni üst solunum yolu enfeksiyonlarıdır.
Larenjit ayrıca bronşitin, pnömoninin, influenzanın, boğmacanın, kızamığın ve difterinin gidişi sırasında görülebilir. Sesin aşırı kullanılması, alerjik reaksiyonlar, sigara dumanı gibi tahriş edici maddelerin inhalasyonu akut ve kronik larenjite neden olur.
Belirtisi:
Sesin olağan dışı değişimi genellikle ön planda olan belirtidir. Ses kısıklığı ve hatta konuşamama, batma hissi, boğazı sürekli temizleme ihtiyacı gelişebilir. Semptomlar iltihabın şiddetine göre değişir. Şiddetli enfeksiyonlarda ateş, halsizlik, yutma güçlüğü, boğaz ağrısı görülebilir; larenks ödemi nefes alıp vermede güçlüğe neden olabilir. Muayenede indirekt laringoskopi yapılır.Hafiften şiddetliye değişen derecelerdeki kızarmış mukoza görülebilir.
Tedavi:
Viral larenjit için spesifik bir tedavi yoktur. Ses istirahati ve buhar inhalasyonu, antienflamatuar alımı semptomlarda düzelme sağlar ve larenjitin düzelmesini teşvik eder. Bakteriyel larenjitin tedavisi uygun antibiyotik seçilerek yapılır.
UYKU APNESİ
Toplumda 40 yaş üzerindeki erkek ve kadınlarda oldukça sık gürülen bir uyku bozukluğudur. Hastaların çoğunda gürültülü bir horlama mevcuttur. Gece, horlamalara nefes durmaları eşlik eder. Uyku sırasında solunumun belli bir süre (genelikle 10sn' den fazla) durmasıdır. Bu solunum durmasına apne denir. Uyku apnesi hastalığı olan kişilerde solunum durması ataklarının sayısı saatte 5 ila 30 arasında değişebilir.
Sebepleri:
- Burundaki et ya da kemik eğriliğinin yaptığı burun tıkanıklıkları
- Yumuşak damak ve küçük dildeki sarkmalar
- Dil kökünde büyüme
- Bademciklerin ve çocuklarda geniz etinin büyük olması
Belirtisi:
Hastalar horlama, uykudan nefes alamayarak uyanma, sabah yorgun ve başağrısı ile kalkma, gece sık tuvalete kalkma, gece aşırı terleme ve gündüz aşırı uykululuk ve konsantrasyon bozukluğu gibi şikayetlerle doktora başvurmaktadır. Obstrüktif uyku-apne sendromlu hastalarda obezite, hipertansiyon, koroner kalp hastalıkları ve depresyon sıklıkla hastalığa eşlik etmektedir.
Tedavisi:
Tedavide hastalığın şiddetine bağlı olarak üst solunum yoluna yönelik cerrahi girişimler veya cerrahi dışı tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Tedavide hastanın dikkat etmesi gereken hususlar vardır. Bunlar:
- Fazla kilolar verilmelidir. Fazla kilo uygulanacak diğer tedavilerinde etkisini olumsuz etkiler.
- Yatmadan en az üç saat önce uyku ilacı almamak gerekir.
- Yatmadan önceki saatlerde ağır yemek yememek ve alkol almamak gerekir.
- Sırt üstü yatmamak veya yüksek yastıkta yatmak gerekir.
- Çok yorgun olmak horlama ve apneyi arttırır.
Hekimin uygulayacağı yöntemler arasında, üst solunum yolarında darlık yapan sebepler tedavi edilmelidir. Burunda et büyümesi veya kemik veya kıkırdak eğriliği ameliyatla düzletilebilir. Damak veya küçük dildeki sarkmalar yine ameliyatla düzeltilebilir.
Ameliyata uygun olmayan veya ameliyatla iyi sonuç alınamayan hastalarda kullanılan ve başarı yüzdesi çok yüksek olan bir yöntem de CPAP adı verilen bir cihazın kullanılmasıdır. Bu cihaz uyku sırasında takılan bir maske ile basınçlı hava solunmasını sağlar. Bu basınçlı hava ile solunum yollarının uyku sırasında daralması önlenmiş olur. CPAP'ın dezavantajları ise, bir maske takılmak zorunda kalınması, çok pahalı olması, cihazın çıkardığı gürültünün hastayı rahatsız etmesi olarak sayılabilir.
REFLÜ HASTALIĞI
Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasıdır. Reflü, asitli mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve uzun süre temas etmesiyle yemek borusunun asitten kendini koruma özelliğinin yok olmasından kaynaklanır.
Neden Oluşur:
Mide içeriğinda belirgin derecede asit mevcuttur. Eğer onikiparmak barsağından mideye doğru safra geri akımı varsa, mideden yukarı çıkan içerik hem asit hem de safra içerir. Bazik özellikte olan safra da mide asidi gibi yemek borusunun tahrişine neden olur. Reflü hastalığı, asitli ve/veya safralı mide içeriğinin yemek borusuna gelmesi ve uzun süre temas etmesiyle yemek borusunun kendini asitten ve/veya safralı mide içeriğinden koruyamaması nedeniyle oluşur. Yemek borusunun alt ucunda mide içeriğinin yemek borusuna geçişini engelleyen bir kapak mekanizması vardır. Reflü hastalarında De meest voorkomende görülen özellik bu mekanizmanın gevşekliğidir. Bu durum sıklıkla mide fıtığıyla birlikte yaşanır. Mide boşalım bozukluğu ya da bozulmuş yemek borusu hareketi bu hastalığı tetikleyen diğer nedenlerdir.
Reflü Neye Sebep Olur:
Reflü olan hastalarda bazen hiç bir şikayet olmaz. Eğer sadece yemek borusuna kaçış varsa, göğüste yanma, sindirim bozukluğu, hıçkırık ve bazen yalancı kalp ağrısı gibi şikayetler yapar. Eğer asit salgısı boğaza kadar yükseliyorsa boğazda gıcık hissi, yabancı cisim hissi, kronik öksürük, ses kısıklığı gibi şikayetler yapar. Gıcık hissinden dolayı hastalarda sürekli boğazı temizleme refleksi oluşabilir. Boğazla ilgili şikayetler olduğunda mutlaka yemek borusu ve mide ile ilgili şikayetlerin de beraber olması şart değildir. Reflü sadece KBB ile ilgili şikayetlerle kendini gösterebilir. Çünkü yutak ve gırtlak asit salgısına yemek borusundan daha hassastır.
Reflü Nasıl Tedavi Edilir:
Hastanın dikkat etmesi gerekenler, ilaç tedavisi ve ameliyat olmak üzere üç faklı seçenek değerlendirlir. Reflü hastalığı olan hastaların dikkat etmesi gerekenler şunlardır:
- Fazla kiloları vermek
- Sırt üstü yatmamak veya baş normalden daha yukarıda olacak şekilde yatmak
- Yatmadan önceki 3 saat içerisinde çay, kahve, alkol, kolalı içecekler ve çikolata gibi besinleri almamak
- Mideyi çok dolduracak kadar yememek
- Sigarayı bırakmak
İlaçla yapılan tedavisinde:
Asit salgısını azaltan veya asitin zarar vermesini önleyecek ilaçlar kullanılır. En çok kullanılan ilaçlar proton pompası inhibitörü adı verilen ilaçlardır.
Cerrahi tedavisi:
Cerrahi en çok mide fıtığı için uygulanır. Bazen de ilaçlarla sonuç alınamadığı zaman mide ile yemek borusu arasındaki kası
|
