Bisikletin
tarihçesi
Dirsekli pedallarla yürütülen
bisikletler
1860’larda ortaya çıkmış, ve o zamandan bu yana tüm
dünyada
, özellikle İngiltere,
Fransa
, İtalya, Hollanda ve öteki Avrupa ülkelerinde halkın benimsediği bir araç olmuştur. Birinci Dünya Savaşında ve daha sonra Vietnam savaşında bisikletli birlikler yer almıştır.
İlk Bisikletler
Bisikletin tarihi 1700 sonlarında Fransa’da geliştirilen araçlarla başlar. 1791’de Conte de Sivac celerifere’ini (ilkel bisiklet) yaptı. Bu aynı büyüklükte iki tekerlekten oluşan tahtadan yapılmış bir araçtı. Oturma yeri tekerlekleri birleştiren çubuğun üzerine yerleştirilmişti. Sürücüler, çubuğu bacakları arasına alarak oturuyor ve aracı ayaklarıyla iterek yürütüyorlardı. Buna benzer araçlar 1816’da J. Nicephore Niepce (1785 – 1833) (bir fotoğraf basma yönteminin de bulucusu) ve bir yıl sonra da Alman Baron Karl VonDrais tarafondan yapıldı. Drais’in yaptığı araç kısa zamanda İngiltere ve Almanya’da draisine ya da eğlence atı adıyla yaygınlaştı.
1839’da İskoçyalı Kirpatrick Macmillan pedallı bir bisiklet yaptı. Pedal ileri geri çalışarak, birleştirme çubuklarını harekete geçirip, arka tekerliği döndürüyordu. Ön tekerleği doğrudan döndüren pedal dirkeleri, 1861’de Fransız Pierre ve Ernest Michaux kardeşler bulmuştur. Araçlarına Velocipeden (velespit) adını verdiler ve dört yıl sonra yılda 400 bisiklet üretmeye başladılar. 1869’a gelindiğinde Fransa yollarında bisiklet yarışlar yapılıyordu.
Sıradan ya da Peni-çeyrek peni adı verilen bisikletin doğrudan pedal dirsekleriyle çevrilen büyük bir ön tekerleği ve küçük bir arka tekerleği vardı. 1871’de İngiliz James Starley (1831 – 1881) tarafından yapılan bu bisiklet, en yaygın bisiklet tipi oldu. Ön tekerleğin büyüklüğü sürücünün bacak uzunluğuna göre seçiliyordu ve çapı 1m ile 1,5 m arasında değişiyordu.
Zincirle İşleyen Bisiklet
İlk zincirle işleyen araç 1874 yılında H.J. Lawson tarafından yapıldı. Çerçeveye bağlı pedal dirsekleri zincir dişlisini çeviriyor, bu da arka tekerleğe takılı daha küçük bir zincir dişlisinin çevresinde küçük bir zincir dişlisinin çevresinde sorunsuz zinciri döndürüyordu. Bisikletlerin tekerlekleri gene hemen hemen aynı büyüklükteydi. 1885’in Rover güvenlik bisikletleri toptan üretilmiş ve birkaç yıl içinde peni-çeyrek peninin yerini almıştır. Bu ilk bisikletlerin tümünde, üstüne dolgu lastik geçirilmiş, çelik kenarlı tekerlekler vardı.
Modern Araç
!888’de John Dunlop’un (1840–192) hava dolu ya da şişirilmiş lastiği buluşu, bisiklet tarihinde dönüm noktası oldu. Baklava biçimli iskelet standart oldu ve daha sonraki 70 yıl içinde bisiklet modelinde önemli bir değişiklik yapılmadı. 1960’larda çeşitli üreticiler (bazıları araba bagajına konulmak üzere katlanabilen) şehir için kullanımı için küçük tekerlekli bisikletle yaptılar. Daha önceki garip modeller arasında uzun iskeletli iki kişilik bisiklet ve 1885’de Karl Benz (1844–1929) ve Gottlieb Daimler’in (1834–1900) ilk otomobili yapmak üzere, içine benzinli motoru yerleştirdikleri araç tipi olarak önem kazanan üç tekerlekli bisiklet bulunmaktadır.
Modern bisikletlerde çamurluklar, pil ya da dinamoyla çalışan farlar ve iki tekerleği birden frenleten manivelalı ya da pergelli frenler bulunur. Değiştirebilir vitesleri ve zincirle vitesi örten bir koruyucusu da olabilir. Aksesuarlar arasında, fazladan bir taşıma yeri olarak arkaya ve öne takılan sepet ve arka tekerleğin iki yanına asılan çantalar bulunabilir.
İskelet genellikle lehimlenmiş ya da kaynak yapılmış, bağlantı yerleri olmayan çelik borulardan yapılır. Sarı kaynak işleminde, önceden kesilmiş belirli uzunlukta borular, açık yuvalara yerleştirilir ve erimiş pirinçle yerlerine tutturulur. Kaynak borular, kendilerinden daha güçlü bir birleşme yeri oluşturacak biçimde erimiş çelikle birleştirilir. Özel hafif alaşımlar kullanarak, üreticiler 7 kg gibi hafif yarış bisikletleri yapabilirler.
Tekerlek göbeğini janta 24–40 tekerlek teli birleştirir. Her telin janta birleşen ucu inceltir ve gergin durması için üstüne bir vida sokumunu geçirilir. Jant, alüminyum alaşımdan, paslanmaz çelikten ya da krom kaplı paslanmaz çelikten yapılabilir. Manivelalar (üzengi) ya da pergellerle (tekerleği iki yandan sıkıştırılan kerpeten) çalışan sert kauçuktan gren balataları, fren sırasında jantı sıkıştırırlar. Başka bir fren tipi de arka tekerlek göbeğine baskı yapar ve pedallar geri çevrilerek harekete geçirilir.
Bir bisikletin arka tekerliği, pedalla çevrilen büyük zincir dişlisinden daha hızlı döner. Genellikle büyük zincir dişlisinde 48, aradaki küçük dişlide ise 18 diş bulunur. Bu ½,66’lık bir vites oranı sağlar. Değiştirebilir vitesler, pedala uygulanan eşit güçten değişik hızlar elde etme olanağı bağışlar. Başlıca iki tip vardır. Bir derailleur vitesinde değişik büyüklüklerde altı kadar arka zincir dişlisinden başka dirseklerdeki üç kadar dişli, vites oranları sağlar.
Sturney ve Archer tarafından geliştirilen episiklik vites daha karmaşıktır. Güneş tekerleği adı verilen arka kolda bulunan küçük bir dişli çark, arka zincir dişlisi tarafından döndürülür. Göbeğin iç kısmında bir dişli halka bulunur ve bunlar bir dizi tekerlek dişlisi aracılığıyla güneş tekerleği tarafından harekete geçirilir. Bundan üç değişik vites oranı elde edilebilir. Sürücüye sekiz seçenekli bir vites sağlamak için Sturney-Archer ve deailleur tipleri bir göbekte birleştirebilir.
